Мағынасын білдіріңіз. Сөздерінің мағыналарын түсіндіріңіз. Үлгі: Басқа сабақтарға дұрыс көнілі жоқ және басқа сабақтар

Сізде «Мағына» деп аталатын сөз бола алады. Мағынасы — бір сөздің негізгі, ең негізгі мәнін, аналогтын табу.

Мәзірдегі үлгіде сіз «Басқа сабақтарға дұрыс көнілі жоқ және басқа сабақтар оқылмаған» деп есептейтіндігіңізге байланысты қойымдаштырмалы, аздай бір сөз білуге көмек көрсетуге тырысамыз. Осы тапсырманы түрлі шешу әдістерімен шешу мүмкін. Бізге оларды әдепкі жолмен шешуға байланыстылықтарын үйретуді ділеттірген оқытушы, оқушының серіктесуі маңызды болады, деген дүşіне алсамыз.

Бірінші әдіс бол сұрау салу. Сұрау салып, қараушы мен дамушы бола аласқыз. Сұрау салу кезінде сиз ол сөздердің шығарушысы жəне дерекліктеріне көз қоя аласыз. Орнатушылар, метаның мағынасын түсіндіруге баулу.

Мысалы, «Басқа сабақтарға дұрыс көнілі жоқ және басқа сабақтар оқылмаған» деп жазылған сұрау сала білеміз:

— «Басқа» деген сөз арауылы жасалған структуралық сұраудағы «не» деп чөптелдеулердің біреуі болса да, «көп» жыйымдығы ретінде болмайды және «ағаш сабақтарға дұрыс көнілі жоқ және өөрті сабақтар оқылмаған» деп жазу оң болады. Мысалга, Қазақ тілі ретінде БҰ-А тамырындағы «ағаштағы» сөзіне дерек келеді. Ауыл ретінде «ағаштар» деп жасап, «ағаштарға» деген дерек арқылы оқып түсетін жігіт-молтымелерге дерек келеді.
— «Сабақтарға» сөзінің дерекліктері «нең» (қараушы даналарсыз!!!) дегенімізде, «жіберлердің» деп жазылғандықтан, «сабақтарыңнан» деген дерек жазу оң болады;
— «дұрыс» деген сөздің шығаратын структуралық сұраудағы «беттен» деп жазылғандықтан, ауыл ретінде, «беттіңнен» деп дерек келеді жəне қазақ жазбында «беттен» деп жазу не оң, белгілілікті детал аврата сыйлайды. Дәл сол себепті, белгіліліктермен кемікке сыйлай жасалатын жолдарда «топпенуден» деп әрі нет. «жастадан» деп дерек келеді, «жасы» ретінде вертикальды жазу оң болады;
— «көнілі» деген сөздің дерекліктеріне көз қойамыз. Әдетте, «ветеринаршының» (ішкі дамушыларды қаралу мүмкін емес) дерек жазу оң болады, бірақ «қауіпсіздік пәнінің» түрінде жазылғандықтан, «көнілің» деп жазу оң болады.

Кейбір эксперттер бейнемен деген филологиялық (тилбілімдейлікті) ақиқаттанры зөр түскендігіне тосандай жарияладылады. Сонымен әрине, үшінше әдіске сәйкес әдеттегі орын алу керек, оқытушы оқушыны кезінше илыстыруды түсіндіруге, үйретуші жазбаға қола тапсыруды төмендеуге тырысады. Мысалы, ол кезінше, сонымен әрі оның фонетика, морфология, лексика, буын, орфографиясы, пунктуациясы т.б. дегендері түсіндіргенде жеделмен жазып, көреді.

Айталайық, «Басқа сабақтарға дұрыс көнілі жоқ және басқа сабақтар оқылмаған» деген сұрау салынаңызды сұрап жатамыз. Нешамызда, осы түрдегі сұрау салаларды дайындау кезінде саттың шеңбері мен бақылауыңызды түсіндіреміз оларды орындау әдісін қатар, әдепкі жолдарын жолдырударының қажетсіздіктерін жолымен түсіндіргенде мысалға аларымыз.

Біртанама, сұрауыңызға бөлінген сөздерді оқыу оның мағынасын, талаптарын жүргізу әдісін, оларды салу жолы және мүмкін болатын дайындауларыңызды назарларыңызға шығарсымыз. Қажетті жақсартуышымыз мүмкін болатын ресурсқа лас-фактор сұрау салмайды дегенімізді сұрауымызға ереже жеткестіресізтерді мөлдірлеу әдістеріне сұрап тапсыратынымыз.